Zabytkowa Kopalnia Ignacy w Rybniku

Zabytkowa Kopalnia Ignacy to centrum kultury, którego siedziba znajduje się w wyjątkowym miejscu.  Instytucja zarządza zabytkowym zespołem budynków dawnej kopalni węgla kamiennego „Ignacy” (wcześniej „Hoym”) w Rybniku, w dzielnicy Niewiadom. Obiekt wpisany jest do rejestru zabytków pod nr A/165/05 na podstawie decyzji Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków nr K-RD-KL/4160/8760/293/05 z 30 grudnia 2005 r.

W roku 2015 budynki kompleksu znalazły się w strukturze Muzeum im. o. Emila Drobnego w Rybniku. W latach 2016-2021 wraz z pobliskim domem kultury tworzyły Industrialne Centrum Kultury. W roku 2021 w związku z kończącym się procesem rewitalizacji Industrialne Centrum Kultury zostało przemianowane na Zabytkową Kopalnię Ignacy. Wydzielono także z jego struktury budynek domu kultury, na bazie którego stworzono odrębną jednostkę organizacyjną. Zmiana została wprowadzona z dniem 15 kwietnia 2021 roku uchwałą nr 603/XXXVI/2021 Rady Miasta Rybnika z dnia 8 kwietnia 2021 r. w sprawie zmiany nazwy Industrialnego Centrum Kultury w Rybniku-Niewiadomiu i nadania statutu Zabytkowej Kopalni Ignacy w Rybniku.

Do roku 2015 za zarządzanie Zabytkową Kopalnią Ignacy był odpowiedzialny dr Bogdan Kloch, dyrektor Muzeum im. o. Emila Drobnego w Rybniku. W latach 2016-2021 kopalnia w ramach Industrialnego Centrum Kultury zarządzana była przez dyrektor Kamilę Paradowską. Od 2021 roku instytucją kieruje dyrektor Marek Gołosz.

Zabytkowej Kopalni Ignacy organizuje działalność kulturalną w ramach zadań wyznaczonych przez organizatora. Należą do nich:

1. edukacja kulturalna i wychowanie przez sztukę,
2. rozpoznawanie, rozbudzanie i zaspokajanie potrzeb kulturalnych,
3. współpraca, w tym również międzynarodowa, z placówkami oświatowymi, instytucjami i stowarzyszeniami kulturalnymi, mediami oraz organizacjami pozarządowymi w dziedzinie kultury i sztuki,
4. organizowanie wystaw, konkursów, koncertów, imprez plenerowych, przeglądów, festiwali oraz innych cyklicznych imprez artystycznych, ze szczególnym uwzględnieniem tradycji kultury lokalnej, w tym górniczej,
5. prowadzenie działalności informacyjnej i wydawniczej w dziedzinie kultury, sztuki i ochrony dziedzictwa kulturowego,
6. konserwacja i ochrona zabytkowej substancji dawnej Kopalni Ignacy oraz gromadzenie eksponatów,
7. podejmowanie działań związanych z zachowaniem i rewitalizacją obiektów oraz obszarów poprzemysłowych,
8. zakupy, przyjmowanie darowizn, zapisów dóbr kultury (zabytków i materiałów dokumentacyjnych), przyjmowanie depozytów, a także pozyskiwania zbiorów drogą badań terenowych,
9. zapewnienie właściwych warunków zwiedzania i korzystania z zabytków i zbiorów,
10. prowadzenie badań i dokumentowanie dziedzictwa przemysłowego na potrzeby turystyki kulturowej,
11. prowadzenie zajęć rekreacyjno-ruchowych,
12. prowadzenie działalności gospodarczej,
13. gromadzenie i udzielanie informacji dotyczących atrakcji turystycznych, kulturalnych, społecznych oraz wydarzeń i ciekawostek z życia Rybnika.

Celem strategicznym instytucji jest wzmocnienie oferty turystycznej Rybnika poprzez przekształcenie Zabytkowej Kopalni Ignacy w markowy produkt turystyki kultury industrialnej w Polsce. Unikalną cechą sprzedaży jest w naszym przypadku interaktywna ekspozycja „Wiek Pary”, poświęcona silnikowi parowemu i pierwszej rewolucji przemysłowej. Wystawa o charakterze narracyjno-multimedialnym  łączy edukację kulturową i naukową. Jej najważniejszym elementem jest maszyna wyciągowa o napędzie parowym, uruchamiana podczas specjalnych pokazów. Ekspozycja z powodzeniem wpisuje się w założenie architektoniczne samodzielnego zakładu górniczego z przełomu XIX i XX w. Zabytek, nawiązujący do historii jednej z najstarszych kopalń węgla kamiennego w Polsce, ze względu na unikatowe, zachowane w dobrym stanie (w ruchu) wyposażenie, usytuowane w oryginalnych wnętrzach, stanowi kompleks przemysłowy o wartościach na skalę międzynarodową. Rewitalizacja tego miejsca została przeprowadzano w poszanowaniu pierwotnej funkcji, co nie jest powszechne w przypadku  renowacji obiektów poprzemysłowych.

Naszą wizją jest tworzenie miejsca mądrej rozrywki i rekreacji w zadbanym zabytku ery przemysłowej. Chcemy być miejscem, pozwalającym zrozumieć genezę współczesnego świata w aspekcie wynalazku, który pozwolił naszej cywilizacji przełamać uzależnienie od sił przyrody. Nasza wizja stara się odpowiadać na trzy kluczowe pytania. Co chcemy reprezentować? – Wzorcowo zrewitalizowany i zaadaptowany na potrzeby kultury i turystyki zadbany zabytek techniki. Po co istniejemy? – Aby umożliwić rodzinom pożyteczne spędzenie czasu wolnego w obliczu coraz szybszego trybu życia, a nauczycielom – dać gwarancję realizacji części programu nauczania podczas wycieczki szkolnej. Do czego aspirujemy? – Do tego, aby każdy po wizycie miał poczucie dobrze spędzonego czasu oraz wracał do domu zainspirowany ideą maszyny parowej jako wynalazku, który zmienił życie naszych przodków i pośrednio nas samych. Realizując naszą wizję staramy się przejść od instytucji, która udostępnia zabytkową architekturę i zbiory, do instytucji, w której zabytek techniki wywoła skłaniające do refleksji emocje; od instytucji koncentrującej się jedynie na technicznych aspektach ekspozycji do instytucji kierującej uwagę odbiorców na człowieka, którego życie odmieniła maszyna parowa; od instytucji upowszechniającej jedynie dobra kultury do instytucji udostępniającej zasoby służące rekreacji.