Europejska Barbórka w Zabytkowej Kopalni Ignacy

To dla mnie zaszczyt być dzisiaj w tym niezwykłym miejscu, na Hoym Grubie. Przede wszystkim pragnę podkreślić, iż w tym roku nasze jury miało przed sobą niezwykłe zadanie, bo do konkursu zgłoszono 206 kandydatur z 38 krajów pomiędzy Portugalią, a Gruzją i Armenią. Był to dowód szczególnie silnej konkurencji w walce o to bardzo zaszczytne wyróżnienie. Nagroda dziedzictwa europejskiego, jak pan prezydent Piotr Kuczera słusznie zauważył w Bukareszcie, to nie tylko wielki prestiż, ale swoisty Oscar, którym nagradzamy najwybitniejsze osiągnięcia w ochronie i propagowaniu naszego wspólnego patrymonium.

W tym konkursie najważniejsi są ludzie, bo dziedzictwo to my. Jego kreatorzy, interpretatorzy, użytkownicy, obywatele. Jestem dumny, że w roku 2024 laureatem nagrody grand prix w najbardziej prestiżowej kategorii „konserwacja” została tak spektakularna inicjatywa obywatelska z Polski. To dla nas szczególna okazja, dla Polski i Polaków, do dzielenia się ze wspólnotą międzynarodową naszymi dobrymi praktykami w opiece nad różnymi formami dziedzictwa europejskiego. Wracając do Bukaresztu chcę podkreślić, że znakomicie swoją role ambasadora Rybnika odegrał również pan dyrektor Marek Gołosz, prawdziwy misjonarz. Na dzień przed galą poszczególne kandydatury miały swoją prezentację i pan dyrektor Marek Gołosz wystąpił jako wirtuoz w tej dyscyplinie.

Gratuluję przede wszystkim społecznikom skupionym wokół tego miejsca. Chcę podkreślić, że jako jury honorując ten fantastyczny, kreatywny projekt podkreśliliśmy, że pokazujecie państwo szczególnie wielkie zaangażowanie w ochronę naszego wspólnego, europejskiego dziedzictwa kulturowego – podsumował prof. Jacek Purchla.

– Pamiętam, jak nosiliśmy węgiel w kiblach, a lekki kibel oznaczał najlepszy węgiel – bez kamienia i miału. A tu w Rybniku mieliście zawsze najlepszy węgiel. Dlatego tu są najtrwalsze kopalnie w naszym regionie – mówił.

Polityk podkreślił także, że historia kopalni Ignacy, Luizy czy Rydułtów jest niezwykle fascynująca i zasługuje na zachowanie dla przyszłych pokoleń. Ochrona tych miejsc jest ważna nie tylko dla lokalnej społeczności, ale również w kontekście szerokiej historii regionu i całej Europy. Zauważył, że tradycje te odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu naszej tożsamości i solidarności. Zakończył swoje wystąpienie słowami:

– Europa jednoczy się w różnorodnościach. To jest najważniejsze europejskie hasło. […] Dlatego powstał Fundusz Sprawiedliwej Transformacji, aby ludzie na tej ziemi wiedzieli, że tu może być trudniej z restrukturyzacją i przemianą energetyczną, ale są na to dodatkowe środki. Nikt nie może zostać w tyle, nikt nie może być pominięty, a jednym z elementów tego funduszu jest odnowienie takich miejsc, właśnie po to, abyśmy mogli korzystać z tradycji – mówił Jerzy Buzek.

Po pierwsze chcę pogratulować W imieniu Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego, największej sieci zabytków techniki łączących tego typu obiekty w całej Europie. Szlaku kulturowego Rady Europy. Jedynego takiego, który opowiada to, co najbardziej uniwersalne, bo kultura, dziedzictwo kultury przemysłowej, to jest to uniwersalne dziedzictwo Europy. Obojętnie, czy jesteś górnikiem z Rybnika, Walii, Walonii, Francji, Wielkiej Brytanii, która jest już poza strukturą, czy z niedalekich Czech. Zawsze się zrozumiecie, nawet jak nie godocie w tym samym języku. […]

Nie wiem czy macie Państwo tego świadomość, ale jesteśmy udziałowcami gigantycznej, historycznej zmiany. Jak byłem studentem, premierem był obecny tu pan Jerzy Buzek. Wykonywaliście bardzo trudną pracę. To był ten moment, w którym ta industrializacja była szczególnie widoczna i wszystkich nas dotykająca. Na każdym kroku waliło się, a nie budowało. Zamykało się, a nie otwierało. Wydawało się wtedy, że tego się już nie da odkręcić. Potem nastąpił 2004 rok. Miałem przyjemność być 1 maja na Grand-Place w Brukseli i mieć wrażenie, że dzieje się coś wielkiego, ale człowiek nie miał świadomości co to oznacza tak naprawdę dla miejsca, w którym żyje, a tym bardziej co to oznacza dla Górnego Śląska, ale też Zagłębia Dąbrowskiego i każdego innego regionu.

Przez te 20 lat nastąpiła gigantyczna zmiana na kilku poziomach. Przede wszystkim na mentalnościowym. Już nikt więcej nam nie powie, że zabytek techniki nie jest tak samo warty jak pałac, zamek, historyczny kościół. Nikt już więcej się na to nie zgodzi i nie powie „nareszcie wyburzają do dziadostwo, nikomu do niczego niepotrzebne, bo już skończyło swoją pracę. Jak fabryka nie produkuje, to trzeba ją zburzyć”. To jest wielka zmiana na poziomie wartości, ponieważ uwierzyliśmy, że to jest tak samo ważne dziedzictwo jak każde inne, uniwersalne dla opowieści europejskiej. Unia Europejska to nie jest skarbonka, tylko wspólnota wartości i o tym należy pamiętać.

Nie byłoby tej zmiany, gdyby Polska nie stała się członkiem Unii Europejskiej i śmiem twierdzić, że ostatnie lata są najlepszymi latami dla zabytków techniki, nie tylko w województwie śląskim […] – stwierdził dr Adam Hajduga.